LEDE (Live End Dead End)

LEDE to określenie rodzaju pomieszczenia odsłuchowego (zazwyczaj reżyserki w studiu nagraniowym) zbudowanego według określonych wytycznych. Jest to skrót od słów Live End Dead End. LEDE to zastrzeżony znak towarowy Synergetic Audio Concepts, stąd często spotyka się oficjalną pisownię LEDE®.

Przednia część pomieszczenia LEDE (wokół zestawów głośnikowych) jest bardzo silnie wytłumiona, a część tylnia jest pokryta ustrojami, które nie tłumią dźwięku, ale go silnie rozpraszają. Koncepcja LEDE została opracowana przed rozpowszechnieniem systemów wielokanałowych i jest przeznaczona dla dwukanałowych systemów stereo.

Koncepcja LEDE została opracowana i wdrożona praktycznie pod koniec lat 1970-tych. W roku 1980 Don Davis z Synergetic Audio Concepts i Chips Davis z Las Vegas Recording (pomimo takiego samego nazwiska autorzy niespokrewnieni) opublikowali artykuł z prezentacją LEDE (The LEDE concept for the control of acoustic and psychoacoustic parameters in recording control rooms, J.Audio Eng.Soc., 28, 585-595). Opracowanie LEDE było ściśle związane z zastosowaniem nowych technik pomiarowych (TDS - time-delay spectrometry).

Pomieszczenia LEDE pozwalają kontrolować czas opóźnienia pierwszych odbić docierających do słuchacza (ITD - initial time delay), usunąć wprowadzane przez pomieszczenia odbicia, które są przez ucho odbierane jako wskazówki kierunkowe, a także kontrolować poziom i rozłożenie w czasie dźwięku odbitego. Dzięki temu słuchacz ma neutralne warunki akustyczne i może prawidłowo ocenić sygnał zbierany przez mikrofon w przestrzeni akustycznej studia nagraniowego.

Pomieszczenia LEDE nie muszą mieć ściśle określonego kształtu czy wystroju, ale muszą jednak spełnić kilka konkretnych zaleceń, a część tych zaleceń musi być zweryfikowana pomiarowo.

• Zewnętrzna, sztywna powłoka pomieszczenia ma być asymetryczna, wolna od poważnych rezonansów oraz ma mieć odpowiednią wielkość dla propagacji niskich częstotliwości.
• Wewnętrzna powłoka ma być symetryczna, a częstotliwość graniczna pomiędzy zewnętrzną sztywną powłoką a powłoką wewnętrzną jest równa
  
  f_c = 3c / d_min
  
  gdzie:
  c to prędkość dźwięku
  d_min to najmniejszy wymiar pomieszczenia.
• Wewnętrzna powłoka jest zbudowana tak by bezechowa propagacja trwała co najmniej 2-5 ms dłużej niż czas opóźnienia pierwszych odbić (ITD) w studiu nagraniowym.
  W późniejszych pracach dodano kryterium aby przy pomocy pomiarów zweryfikować, że ITD w pomieszczeniu LEDE w miejscu odsłuchu jest co najmniej 3ms dłuższy niż ITD studia nagraniowego.
• W czasie kiedy zaczyna występować efekt Haas'a obecne jest silnie rozproszone (w zakresie częstotliwości geometrycznych) pole akustyczne.
• Monitory odsłuchowe, technika mikrofonowa i konsoleta nie maskują bezechowej ścieżki od głośników do słuchacza, także w czasie przekraczającym dotarcie dźwięku bezpośredniego z głośnikow do uszu (ITD + 2-5ms).
  W późniejszych pracach dodano kryterium aby przy pomocy pomiarów zweryfikować, że nie ma żadnych odbić od konsolety, których poziom był by wyższy niż -20dB w stosunku do dźwięku bezpośredniego.
• Kolejny warunek to eliminacja dźwięku docierającego do słuchacza przed dźwiękiem bezpośrednim. Chodzi o dźwięk przedostający się z zestawów głośnikowych poprzez strukturę pomieszczenia. Wymaga to odpowiedniej techniki montażu zestawów głośnikowych, które powinny być montowane z pomocą absorberów drgań.
• Twarda ściana tylnia oraz twarde części tylne ścian bocznych i sufitu są zaprojektowane w ten sposób by zapewnić rozproszone i zróżnicowane w czasie odbicia bez anomalii.