Efekt Haas'a (efekt pierwszeństwa)

Efekt Haas'a (inaczej nazywany też efektem pierwszeństwa) to zjawisko psychoakustyczne polegające na tym, że kiedy do słuchacza docierają przesunięte w czasie dźwięki, to są one odbierane jako pojedyncze wrażenie, a źródło jest lokalizowane z tego kierunku, z którego nadszedł pierwszy dźwięk. Efekt Haas'a występuje tylko w ograniczonym przedziale czasowym. Precyzyjne określenie granic występowania efektu nie jest możliwe, gdyż uzyskiwane wyniki są zależne od różnych czynników, jak choćby różnica poziomów pomiędzy analizowanymi dźwiękami czy rodzaj wykorzystanego sygnału (sztuczny impuls, mowa, muzyka, itd.). Przeciętnie można przyjąć, że efekt pierwszeństwa występuje dla opóźnień od około 1ms do 25-35ms.

Przykładem występowania efektu Haas'a może być sytuacja gdy słuchamy źródła (głosu ludzkiego, instrumentu muzycznego, itd.) znajdującego się w pomieszczeniu, a odbicia nadchodzące po dźwięku bezpośrednim nie zakłócają nam możliwości lokalizacji położenia źródła, ponieważ dźwięk bezpośredni dociera do naszych uszu pierwszy, przed odbiciami. Efekt Haas'a występuje nawet gdy druga fala dźwiękowa jest głośniejsza od pierwszej do 10dB.

Kiedy drugi dźwięk dociera z większym opóźnieniem efekt pierwszeństwa zaczyna zanikać. Przy rosnących opóźnieniach drugi dźwięk i kolejne dźwięki postrzegamy jako osobne zjawisko, czyli echo. Natomiast kiedy drugi dźwięk dociera bardzo szybko po pierwszym (w przybliżeniu poniżej 1ms) obydwa dźwięki są postrzegane jako jedno wydarzenie, ale lokalizacja nie jest określona przez kierunek, z którego nadeszła pierwsza fala. W takim przypadku postrzegany kierunek mieści się pomiędzy kierunkami nadejścia pierwszej i drugiej fali, a lokalizacja jest wówczas zależna od różnicy poziomów pomiędzy pierwszym a drugim dźwiękiem.

Efekt Haas'a wziął swoją nazwę od nazwiska niemieckiego naukowca Helmuta Haas'a, który na przełomie lat 1940-tych i 1950-tych prowadził badania tego zjawiska.