Kanał LFE

Kanał LFE (ang. Low Frequency Effects) to kanał efektów niskotonowych w systemach dźwięku kinowego i systemach kina domowego. Czasami kanał LFE jest utożsamiany z torem subwoofera. Takie rozumienie kanału LFE jest jednak błędne.

W systemach dźwięku wieloknałowego mamy takie oznaczenia jak 5.1 czy 7.1, gdzie jedynka po kropce oznacza właśnie kanał LFE. W potocznym rozumieniu jest to kanał o ograniczonym paśmie przeznaczony do zapisu części sygnałów w zakresie niskich tonów.

Pierwotnie koncepcja kanału LFE powstała na potrzeby kinowych systemów dźwiękowych. Używane w kinach taśmy filmowe o szerokości 70mm miały 6 ścieżek dźwiękowych, ale dwie z nich pozostawały zwykle niewykorzystane. Dzięki temu istniała możliwość wprowadzenia do użytku kanału audio specjalnie dla potrzeb efektów niskotonowych. Możliwość ta została wykorzystana aby osiągnąć wyższe parametry dźwięku kinowego. Dodatkowy kanał LFE pozwalał na prostą i ekonomiczną rozbudowę nagłośnienia kinowego. Stare głośniki mogły bez żadnych zmian konstrukcyjnych (w szczególności bez dodatkowych filtrów) obsługiwać stosowane już wcześniej kanały szerokopasmowe. Natomiast dzięki instalacji dodatkowych subwooferów i wykorzysataniu kanału LFE można było zwiększyć dynamikę i rozciągnięcie w dół odtwarzanego pasma. Koncepcja kanału LFE została zachowana także po wprowadzeniu wielokanałowego dźwięku cyfrowego. Dotyczy to zarówno systemów profesjonalnych jak i amatorskich.

O ile w pierwotnych zastosowaniach kinowych sposób funkcjonowania kanału LFE był jednoznacznie określony, to wraz z pojawianiem się różnych standardów wielokanałowego dźwięku cyfrowego zagadnienie znacznie się skomplikowało. W niektórych systemach zapisu dźwięku kanał nominalnie określany jako LFE jest nawet kanałem szerokopasmowym. Sposób wykorzystania kanału LFE (jego pasmo, poziom głośności względem innych kanałów) też różni się w zależności od zastosowania.

W praktyce kanał LFE nie jest osobnym kanałem w tym samym rozumieniu jak kanał lewy czy kanał prawy w dwukanałowej stereofonii. Z jednej strony zawartość zapisana w kanale LFE może być odtworzona w systemie całkowicie pozbawionym subwoofera. System dekodowania dźwięku wielokanałowego może bowiem rozdzielić zawartość kanału LFE na szeropasmowe głośniki frontowe, szerokopasmowy głośnik centralny czy nawet szerokopasmowe głośniki tylne. Z drugiej strony w wielokanałowym systemie z subwooferem dekoder może do subwoofera skierować nie tylko zawartość kanału LFE, ale także część sygnałów niskotonowych zapisanych w kanałach szerokopasmowych. W ten sposób można zmniejszyć obciążenie niskimi tonami kolumn przednich, głośnika centralnego i głośników tylnich.

W dwukanałowych systemach stereofonicznych za podział pasma pomiędzy subwooferem i kolumnami lewą-prawą odpowiada zwrotnica. W systemach wielokanałowych z zarządzeniem basem sygnał przychodzący na wejście subwoofera może co prawda być przepuszczany przez filtr dolnoprzepustowy subwoofera, ale zasadnicze znaczenie dla podziału sygnału ma nie tyle zwrotnica, co dekoder dźwięku wielokanałowego. Dekoder syntezuje i filtruje sygnały dla poszczególnych kolumn, w tym także sygnał dla subwoofera.