Obudowa z elementem stratnym

Jeden z typów obudowy głośnikowej. Spotykane są też inne nazwy, jak obudowa z otworem stratnym, obudowa aperiodyczna. Rozwiązanie to polega na tym, że w obudowie znajduje się otwór lub zespół otworów, które są wypełnione materiałem tłumiącym. Materiał tłumiący stawia opór dla przepływającego przez element stratny powietrza.

Najbardziej popularnym sposobem wykonania elementu stratnego jest zamknięcie warstwy włóknistego materiału pomiędzy kratkami z tworzywa sztucznego. Gotowy element tego rodzaju o nazwie Variovent produkowała duńska firma Dynaudio. Słowo Variovent bywa obiegowo używane dla określenia podobnych elementów stratnych innych producentów.

Zależnie od doboru parametrów elementu stratnego praca obudowy może bądź to bardziej przypominać bass-reflex, bądź obudowę zamkniętą. W typowych aplikacjach promieniowanie przez element stratny jest nieduże, a praca całego systemu jest zbliżona do obudowy zamkniętej. Charakterystyczne cechy obudowy z elementem stratnym są zazwyczaj przedstawiane poprzez porówanie z obudową zamkniętą.

Element stratny wprowadza dodatkowe tłumienie rezonansu głośnika. Element stratny pozwala na zastosowanie dla danego głośnika mniejszej objętości roboczej niż by to było potrzebne w przypadku obudowy zamkniętej. Element stratny może być też przydatny przy aplikacji głośników z wysoką dobrocią Qts (które stały się mało popularne wraz z rozpowszechnieniem konstrukcji bass-reflex). Element stratny powoduje wypłaszczenie charakterystyki impedancji dla częstoliwości rezonansu i częstotliwości zbliżonych, co może być szczególnie przydatne przy projektowaniu filtrów górnoprzepustowych głośników średniotonowych.

Od strony praktycznej projektowanie obudowy z elementem stratnym różni się od projektowania szerzej rozpowszechnionych obudów (bass-reflex, zamknięta, otwarta). Stosunkowo skromna jest literatura tematu i brakuje takich narzędzi projektowych (oprogramowanie) jakie są powszechnie dostępne dla popularniejszych obudów. Z drugiej strony producenci (Dynaudio, Scanspeak) gotowych elementów stratnych w swoich materiałach informacyjnych zalecali bardzo proste procedury projektowe, które nie wymagały żadnej poważniejszej analizy.

Dodatkowym utrudnieniem w optymalnej aplikacji elementów stratnych są ich zmienne właściwości. Typowy element stratny ma większe tłumienie dla wyższych częstotliwości i mniejsze tłumienie dla częstotliwości niższych. Elementy stratne generalnie są też nieliniowe (stawiany opór jest zależny od poziomu głośności dźwięku). Te właściwości nie muszą być jednak ubocznymi efektami pasożytniczymi, można wykorzystać je w sposób celowy.