Unipivot (łożysko jednopunktowe)

Unipivot, to angielski termin określający rodzaj łożyskowania stosowanego w ramionach gramofonowych. Unipivot to uniwersalne łożysko jednopunktowe. Konstrukcja polega na tym, że ostro zakończona igła opiera się w stożkowym zagłębieniu i w tym miejscu znajduje się punkt obrotu. Zakończenie igły i zagłębienie wykonywane są z materiałów o wysokiej twardości jak metale czy kamienie szlachetne. Można zastosować układ gdzie igła jest skierowana ku górze, a także układ z igłą skierowną do dołu. Utrzymywanie igły w zagłębieniu opiera się tylko na działaniu grawitacji, także przy znaczącym wstrząsie lub uderzeniu ramię może wypaść z łożyska.

Unipivot jest konstrukcją bardzo prostą, zapewnia bardzo małe opory tarcia i eliminuje problemy z luzem w łożyskach. Poprawnie zainstalowane ramię nie wymaga dalszych regulacji w czasie eksploatacji tak długo jak użytkowana jest ta sama wkładka. Pomimo tych zalet konstrukcja unipivot może jednak sprawiać wrażenie nieodpowiedniej dla ramienia gramofonu, ze względu na swą niestabilność. Jednopunktowe łożysko daje bowiem pełną swobodę obrotu w dowolnym kierunku wokół punktu podparcia. W przeciwieństwie do typowego ramienia z zespołem dwóch łożysk (łożysko poziome i łożysko pionowe) może się też kołysać na boki, co w oczywisty sposób zakłóciłoby pracę wkładki.

Niezbędną stabilność uzyskuje się odpowiednim doborem parametrów (rozkład masy) oraz wprowadzeniem dodatkowych elementów konstrukcyjnych oprócz tych niezbędnych dla samego ułożyskowania. Podstawowym czynnikiem stabilizującym ramię w zakresie częstotliwości akustycznych jest bezwładność przeciwwagi.

Poza tym stosuje się też nieraz dodatkowy system stabilizująco-tłumiący. W nieruchomej podstawie ramienia umieszcza się studzienkę z silikonem, a z części ruchomej wystaje element, częściowo zanurzony w silikonie, co wprowadza do układu tłumienie.

Z jednej strony dla stabilności ramienia korzystne jest obniżenie jego środka ciężkości. Z drugiej strony jest to jednak niekorzystne ponieważ przy pionowych ruchach ramienia związanych ze sfalowaniem powierzchni płyty bezwładność masy ramienia zwiększa siły działające na wkładkę i moduluje siłę nacisku igły. Gdyby zignorować sprawę bezwładności i stabilności najlepiej by było gdyby środek ciężkości znalazł się na wysokości powierzchni płyty, ale ze względów podanych wyżej jest to niemożliwe do zastosowania w praktyce.

Producenci ramion unipivot stosują różne kompromisy dotyczące położenia środka ciężkości. Czasami jest on tuż poniżej punktu obrotu, a czasami jest umieszczony niżej.

Stosowane są też różne warianty odbiegające od najprostszej konstrukcji z igłą/zagłębieniem. Mogą to być dodatkowe elementy ograniczające swobodę ruchu na boki, systemy stabilizacji magnetycznej czy elementy kulkowe w punkcie styku. Ramiona unipivot relatywnie najłatwiej można wykonać w ramach projektów amatorskich DIY.